12 lutego 2020 roku zarządzeniem Dyrektora prof. dr hab. n. med. Jana Walewskiego w Narodowym
Instytucie Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowym Instytucie Badawczym zostało
powołane pierwsze w Polsce Centrum Doskonałości Onkologii Precyzyjnej (CDOP).

Celem CDOP jest umożliwienie prowadzenia wielodyscyplinarnej opieki zdrowotnej nad chorymi na
nowotwory z uwzględnieniem charakterystyki molekularnej nowotworu. CDOP umożliwi
podejmowanie decyzji o leczeniu standardowym jak i badaniach klinicznych prowadzonych w NIOPIB. W CDOP prowadzone będą prace naukowe, w tym analiza danych pochodzących z praktyki
klinicznej.

W przestrzeni publicznej termin medycyny precyzyjnej/personalizowanej do tej pory pojawiał się
najczęściej przedmiot różnych dyskusji i planów na przyszłość. W onkologii termin ten oznacza
szybko ewoluujące podejście polegające na dostosowywaniu interwencji terapeutycznych do
indywidualnych cech molekularnych pacjenta i/lub jego choroby nowotworowej, które wykracza
poza konwencjonalne podejście do pacjentów i leczenia opartego na fenotypowych biomarkerach.

Prof. Jan Walewski, który jest prekursorem w Polsce onkologii precyzyjnej doskonale pamięta
początki tej koncepcji:

Geneza pomysłu na onkologię precyzyjną wiąże się z wiarą uczonych w to, że dzięki wysokowydajnemu sekwencjonowaniu genów następnej generacji, które są wykrywalne w tkance nowotworowej da się opisać i zidentyfikować mechanizmy genetyczne konkretnego nowotworu. To jest podejście o tyle rewolucyjne, że wcześniej były liczne odkrycia genetyczne na temat patogenezy nowotworów, jednak np. w przypadku takiej choroby jak rak trzustki, nie tylko każdy pacjent ma inną charakterystykę mutacji, ale jeszcze ten sam pacjent w różnych miejscach np. przy ogniskach przerzutowych wykazuje ewolucję tych zmian genetycznych. Nie ma nie tylko dwóch pacjentów, którzy mieliby taką samą charakterystykę tego nowotworu, ale ten sam pacjent ma różną charakterystykę zmian nowotworowych w różnych punktach choroby. Dopiero sekwencjonowanie następnej generacji w połączeniu ze sztuczną inteligencją wraz z analizą dużych zbiorów danych i powiązaniu z danymi klinicznymi zastosowanych w leczeniu poszczególnych cząsteczek pozwalają wykryć prawdziwe mechanizmy napędowe nowotworów.

Krok, na który zdecydował się Narodowy Instytut Onkologii czyni przyszłość teraźniejszością i daje
nadzieję pacjentom na nowoczesne i precyzyjne leczenie na podstawie cech danej osoby i cech
choroby u niej występującej. CDOP pozwoli na dostosowanie leczenia do indywidualnych cech
każdego pacjenta, umożliwi sklasyfikowanie poszczególnych osób w subpopulacje, które różnią się
podatnością na określoną chorobę lub reakcją na określone leczenie, co pozwoli skoncentrować
interwencje profilaktyczne lub terapeutyczne na osobach, które najbardziej na tej konkretnej terapii
skorzystają, oszczędzając koszty i minimalizując skutki uboczne dla chorych.

Profesor Iwona Ługowska szeroko omawia całą koncepcję CDOP:

Jednym z największych osiągnięć współczesnej onkologii jest personalizacja leczenia onkologicznego, czyli bardzo precyzyjne określanie ścieżki terapeutycznej, uwzględniającej charakterystykę molekularną nowotworów. Dostępnych jest coraz więcej leków skutecznie „uderzających” w określoną mutację genową nowotworu. Sądzę, że jest to nowy rozdział w walce z rakiem, w której aktywny udział będzie także brało nowo utworzone w Narodowym Instytucie Onkologii – Państwowym Instytucie Badawczym (NIO-PIB) – Centrum Doskonałości Onkologii Precyzyjnej (CDOP). CDOP współpracować będzie z Oddziałem Badań Wczesnych Faz NIO-PIB, gdzie od ponad dwóch lat realizowane są badania kliniczne korzystające z osiągnięć onkologii precyzyjnej. Jako kierownik tego oddziału mogę potwierdzić, że coraz więcej Pacjentów odniosło korzyść kliniczną z zastosowania innowacyjnych terapii. Jednym z podstawowych zadań CDOP będzie organizacja i prowadzenie posiedzeń konsyliów molekularnych („Molecular Tumor Board”), w których uczestniczyć będą lekarze z klinik narządowych oraz biolodzy molekularni. Celem konsyliów będzie wspólne ustalenie optymalnej dla danego Pacjenta ścieżki terapii uwzględniającej także charakterystykę molekularną nowotworu. Ważnym zadaniem CDOP będzie prowadzenie prac naukowo-badawczych dotyczących niekomercyjnych badań akademickich wykorzystujących terapie ukierunkowane molekularnie oraz dokonywanie analiz statystycznych ze szczególnym uwzględnieniem mierników wpływu wdrażania onkologii precyzyjnej na funkcjonowanie systemu ochrony zdrowia. Do dyspozycji CDOP będzie Pracownia Diagnostyki Genetycznej i Molekularnej Nowotworów, gdzie rutynowo wykonuje się kompleksowe profilowanie genomowego na podstawie którego możliwe jest oszacowanie szans odpowiedzi Pacjenta na leczenie ukierunkowane molekularnie czy na immunoterapię. CDOP otwarte jest na współpracę z podmiotami krajowymi i zagranicznymi w zakresie badań nad biologią molekularną nowotworów, z organizacjami Pacjentów chorych na nowotwory, a także z podmiotami gospodarczymi zainteresowanymi wdrażaniem innowacyjnych metod diagnostyki i leczenia. Zakładamy, że dzięki CDOP powstaje platforma, która umożliwi tworzenie i wdrażanie innowacji medycznych w Polsce.

Prof. Piotr Rutkowski współtwórca Narodowej Strategii Onkologii uważa, że powołanie CDOP
stanowi również realizację zadania jakie przed Krajową Siecią Onkologiczną postawiła uchwalona
NSO:

Narodowa Strategia Onkologiczna (NSO) to wieloletni program i najważniejszy dokument polskiej onkologii, którego realizacja ma doprowadzić do wzrostu odsetka osób przeżywających 5 lat od zakończenia terapii onkologicznej, podniesienia jakości leczenia onkologicznego, a co za tym idzie szans pacjentów na wyjście z choroby nowotworowej oraz zmniejszenia zachorowalności na nowotwory w Polsce poprzez działania edukacyjne i regulacyjne.
Obszary działania NSO wpisują się w przypisane Narodowemu Instytutowi Onkologii działania niezbędne dla jej realizacji i stąd konieczność powołania CDOP.

W szczególności dla pkt. 4, czyli inwestycji w naukę i innowacje poprzez poszerzenie analizy danych w rejestrach medycznych i powiązanie wyników badań molekularnych z danymi skuteczności terapii. Jest to niezbędne dla osiągnięcia zaplanowanego poziomu przynajmniej 90% dostępnych terapii onkologicznych wśród wszystkich refundowanych na terenie UE.
Dla pkt. 5 NSO, czyli Inwestycje w system opieki onkologicznej poprzez pełne przestrzeganie standardów jakościowych w patomorfologii i diagnostyce genetycznej dla pacjentów onkologicznych oraz wprowadzenie analiz niezbędnych dla uzyskania dostępu o skuteczności diagnostyki i leczenia onkologicznego w poszczególnych nowotworach.

Do współpracy w CDOP, naukowcy i lekarze Narodowego Instytutu Onkologii zapraszają
wszystkich interesariuszy polskiej onkologii: zespoły badawcze, firmy, uczelnie, agencje i
stowarzyszenia. Otwarta formuła uczestnictwa w projekcie jest jego ogromną zaletą.